Cerrar
exposición identidad-diversidadcompromiso social-activismogénero-feminismo

Clara Carvajal

Amazonomaquia

UbicaciónAtenas
Detalle de la exposición "Amazonomaquia" © Clara Carvajal

La historia nos dice que aquellas Amazonas han desaparecido, pero podemos preguntarnos dónde están hoy las herederas de aquellas virtudes amazónicas. La respuesta es que en todas partes.

Η ιστορία μας λέει πως εκείνες οι Αμαζόνες έχουν εξαφανισθεί, αλλά μπορούμε να αναρωτηθούμε πού βρίσκονται σήμερα οι κληρονόμοι εκείνων των αρετών των Αμαζόνων. Η απάντηση είναι: παντού.

  • Español
  • Griego

Las metopas de la cara oeste del Partenón de Atenas muestran las victorias helénicas sobre las tribus de las Amazonas. Esta Amazonomaquia representa la oposición entre el orden y el caos, que para los griegos se sintetizaba en el enfrentamiento entre civilización y barbarie, e incluso entre Oriente y Occidente.

Uno de los elementos que mejor materializaba esta oposición era la mujer amazónica que subvertía el orden de la civilización helénica, cuestionando valores tradicionales que señalaban la superioridad del sistema helénico y la del género masculino. Como forma de preservar dicha superioridad se relegó la lucha con las Amazonas, al universo del mito. Al privarlas de reconocimiento histórico, se les negaba legitimidad y se las sometía a una lectura sexista de la historia, potenciando un prejuicio que ha perdurado hasta nuestros días.

Amazonomaquia es un proyecto de Clara Carvajal que promueve la reclasificación del mito de las amazonas en su realidad histórica.

Basado en descubrimientos de los últimos años, que atestiguan la realidad de la existencia de mujeres guerreras en el s.V a.C., plantea una lectura literal de la Amazonomaquia restituyendo la gloria del pasado épico a las mujeres guerreras.

El proyecto presenta dos series de reproducciones de las metopas, intervenidas mediante texto e imagen, para adecuarlas a la evidencia histórica. Un vídeo sobre las nuevas Amazonas muestra la pervivencia actual de territorios vedados a las mujeres. El texto de la obra Pentesilea del escritor romántico alemán Heinrich von Kleist, sirve de acompañamiento a las imágenes del vídeo.

En contra de la tradición, Pentesilea es para H. von Kleist una reina guerrera que mata a Aquiles de forma salvaje en la batalla de Troya para obtener la independencia de su pueblo.

La historia nos dice que aquellas Amazonas han desaparecido, pero podemos preguntarnos dónde están hoy las herederas de aquellas virtudes amazónicas. La respuesta es que en todas partes: Están en las mujeres involucradas en los problemas de sus sociedades, que forman parte de la lucha competitiva en el trabajo, la política, el arte, el deporte, la ciencia, etc.  Están armadas con sus capacidades naturales, equipadas con su educación y apoyadas en el reconocimiento mutuo, plantan cara con violencia a los prejuicios existentes, exigiendo, más que reclamando, su posición en el mundo.  

Sus protagonistas son Arifa Bseiso (1984, Jordania) campeona jordana de boxeo de peso ligero, una de las protagonistas de la campaña de Nike para promover el deporte femenino en Oriente Medio; Farinaz Lari Khanjari (1987, Irán) la primera mujer iraní en ganar un campeonato mundial de kickboxing, y; la boxeadora Joana Pastrana (1991, España) que se proclamó en Madrid, el 5 de octubre de 2018, por segunda vez, campeona mundial.

Οι μετόπες της δυτικής όψης του Παρθενώνα αναπαριστούν τις νίκες των Ελλήνων επί των φυλών των Αμαζόνων. Αυτή η Αμαζονομαχία αντιπροσωπεύει την αντίθεση μεταξύ τάξης και χάους, που για τους Έλληνες βρίσκεται στη σύγκρουση μεταξύ πολιτισμού και βαρβαρότητας, ακόμα και μεταξύ Ανατολής και Δύσης.

Ένα από τα στοιχεία που ενσαρκώνουν με τον καλύτερο τρόπο αυτή την αντίθεση είναι η γυναίκα αμαζόνα. Ανατρέπει την τάξη του ελληνικού πολιτισμού, αμφισβητώντας παραδοσιακές αξίες που καταδείκνυαν την ανωτερότητα του ελληνικού συστήματος και του ανδρικού φύλου. Προκειμένου να διατηρηθεί αυτή η ανωτερότητα, ο αγώνας με τις Αμαζόνες υποβιβάστηκε στη σφαίρα του μύθου. Η στέρηση της ιστορικής τους αναγνώρισης οδηγούσε στην στέρηση της νομιμοποίησής τους και σε μια σεξιστική ανάγνωση της ιστορίας που ενίσχυε έτσι την προκατάληψη που διαρκεί ως σήμερα.

Η Αμαζονομαχία είναι ένα εγχείρημα της Κλάρα Καρβάχαλ που στοχεύει στην επανεκτίμηση του μύθου των αμαζόνων μέσα στο ιστορικό του πλαίσιο.

Με βάση τα ευρήματα των τελευταίων ετών, τα οποία πιστοποιούν ότι πράγματι υπήρχαν γυναίκες πολεμίστριες τον 5ο αιώνα π. Χ., θέτει μία κυριολεκτική ανάγνωση της Αμαζονομαχίας αποκαθιστώντας τη δόξα του επικού παρελθόντος των γυναικών που πολεμούσαν.

Το έργο παρουσιάζει δύο σειρές με αντίγραφα των μετοπών, με κείμενο και εικόνα, ώστε να προσαρμοστούν με τις ιστορικές μαρτυρίες. Ένα βίντεο με τις νέες Αμαζόνες δείχνει πώς επιβιώνουν σήμερα οι γυναίκες σε τομείς που είναι απαγορευτικοί γι’ αυτές.. Το κείμενο του έργου Πενθεσίλεια του Γερμανού ρομαντικού συγγραφέα Χάινριχ Φον Κλάιστ, συνοδεύειτις εικόνες του βίντεο.

Σε αντίθεση με την παράδοση, η Πενθεσίλεια είναι για τον Χάινριχ Φον Κλάιστ μία βασίλισσα πολεμίστρια που σκοτώνει τον Αχιλλέα με άγριο τρόπο στη μάχη της Τροίας έτσι ώστε να εξασφαλίσει την ανεξαρτησία του λαού της.

Η ιστορία μας λέει πως εκείνες οι Αμαζόνες έχουν εξαφανισθεί, αλλά μπορούμε να αναρωτηθούμε πού βρίσκονται σήμερα οι κληρονόμοι εκείνων των αρετών των Αμαζόνων. Η απάντηση είναι: παντού. Είναι οι γυναίκες που εμπλέκονται στα προβλήματα των κοινωνιών τους, που αποτελούν μέρος του ανταγωνισμού στην εργασία, στην πολιτική, στην τέχνη, στον αθλητισμό, στην επιστήμη κ.λπ. Με τις φυσικές τους ικανότητες, με την μόρφωσή τους και την αλληλοϋποστήριξη, αντιστέκονται δυναμικά στις προκαταλήψεις, περισσότερο απαιτώντας παρά  διεκδικώντας τη θέση τους στον κόσμο.

Οι πρωταγωνίστριες είναι η Arifa Bseiso (1984, Ιορδανία) πρωταθλήτρια πυγμαχίας ελαφρών βαρών Ιορδανίας, μια από τις πρωταγωνίστριες της εκστρατείας της Nike για την προώθηση του γυναικείου αθλητισμού στη Μέση Ανατολή, η Farinaz Lari Khanjari (1987, Ιράν) η πρώτη Ιρανή γυναίκα που κέρδισε παγκόσμιο πρωτάθλημα kickboxing και, η πυγμάχος Joana Pastrana (1991, Ισπανία), η οποία ανακηρύχθηκε στην Μαδρίτη στις 5 Οκτωβρίου 2018, για δεύτερη φορά, παγκόσμια πρωταθλήτρια.

Clara Carvajal en el Herakleidon Museum © Clara Carvajal
Exposición Amazonomaquia en el Herakleidon Museum © Clara Carvajal
Exposición Amazonomaquia en el Herakleidon Museum © Clara Carvajal
Exposición Amazonomaquia en el Herakleidon Museum © Clara Carvajal
Exposición Amazonomaquia en el Herakleidon Museum © Clara Carvajal
Montaje de la exposición "Amazonomaquia" © Clara Carvajal
Detalle de la exposición "Amazonomaquia" © Clara Carvajal
Detalle de la exposición "Amazonomaquia" © Clara Carvajal

Sobre la autora

© Clara Carvajal

Manifiesto

  • Español
  • Griego

Formada como escultora, mi trabajo explora la comunicación mediante lenguajes y conceptos, que exigen una acción de desencriptar fórmulas y mensajes, muchas veces inconscientemente. En México, en el 2014, descubrí la relevancia de la antigua caligrafía española, que utilicé en piezas de alfarería tradicional. En Teherán, entre 2016 y 2017, combiné tipografía cúfica geométrica de la Edad Media iraní con códigos QR digitales para enfatizar la similitud de uso de tecnologías de comunicación en culturas alejadas en el tiempo. Más recientemente, he trabajado con la historia de las Amazonas narrada en las metopas del Partenón de Atenas en un proyecto, Amazonomaquia, que usa fotografía, diseño tipográfico, madera y video para hacer una lectura de género moderna.

A partir de 2019 definí un concepto innovador sobre la dinámica de las imágenes que bauticé Biología de la Imagen. De igual forma que el cine usa un mismo soporte para tratar muchas imágenes en sucesión, yo analizo cómo una misma imagen se plasma en distintos soportes.

Durante una estancia en Beirut en el 2019, usé fotografías de archivos de personajes de Líbano y las traspasé a tallas en madera con las mismas imágenes y sus impresiones. Y así, resultó el proyecto Por una biología de las imágenes; Dioses de la Frontera. 

Actualmente trabajo en un proyecto que complica todavía más esa idea:  Uso cajas de madera con tres paneles, con imágenes en sus dobles caras, extendiendo la Biología de la Imagen a un plano tridimensional y de mayor apertura conceptual. Indago a través de conceptos que ilustran aquellos elementos culturales que suplen las carencias que puedan existir dentro de la interacción social, lo cual he denominado como: prótesis culturales.

Pretendo perseverar en el estudio artístico de lenguajes, la biología de las imágenes y las prótesis culturales, siendo éstos aspectos de mi trabajo sobre el mundo artístico, tanto como objeto, como por su uso como herramienta.

Έχω σπουδάσει γλυπτική και η δουλειά μου εξερευνά την επικοινωνία μέσω ιδιωμάτων και εννοιών, που απαιτεί την αποκρυπτογράφηση τύπων και μηνυμάτων, πολλές φορές ασυνείδητα. Στο Μεξικό το 2014 ανακάλυψα την σημασία της παλαιάς ισπανικής καλλιγραφίας, την οποία χρησιμοποίησα σε κομμάτια παραδοσιακής κεραμικής. Στην Τεχεράνη το 2016 και 2017 συνδύασα γεωμετρική κουφική τυπογραφία από τον ιρανικό Μεσαίωνα με ψηφιακούς κώδικες QR για να τονίσω την ομοιότητα της χρήσης των τεχνολογιών επικοινωνίας σε πολιτισμούς που απέχουν χρονικά. Πιο πρόσφατα, δούλεψα με την ιστορία των Αμαζόνων όπως παρουσιάζεται στις μετόπες του Παρθενώνα της Αθήνας, σε ένα εγχείρημα, την Αμαζονομαχία, στο οποίο χρησιμοποιείται φωτογραφία, τυπογραφικός σχεδιασμός, ξύλο και βίντεο για να κάνει μια σύγχρονη ανάγνωση όσον αφορά το γυναικείο φύλο.

Το 2019 ανέδειξα μια καινοτόμο έννοια σχετικά με τη δυναμική των εικόνων, την οποία ονόμασα Βιολογία της εικόνας. Κατά τον ίδιο τρόπο που ο κινηματογράφος χρησιμοποιεί το ίδιο υλικό για να παρουσιάσει πολλές εικόνες διαδοχικά, εγώ αναλύω το πώς μια ίδια εικόνα αποτυπώνεται σε διαφορετικά υλικά.

Κατά την διάρκεια της παραμονής μου στην Βηρυτό το 2019, χρησιμοποίησα φωτογραφίες από προσωπικά αρχεία στον Λίβανο και μετέφερα τις εκτυπώσεις τους σε ξύλινες επιφάνειες. Το αποτέλεσμα ήταν το έργο Για μια βιολογία των εικόνων. Θεοί των συνόρων.

Αυτή την περίοδο εργάζομαι σε ένα έργο που αναπτύσσει περαιτέρω αυτή την ιδέα. Χρησιμοποιώ ξύλινα κουτιά με τρία τοιχώματα, με εικόνες στις απέναντι πλευρές τους, επεκτείνοντας την Βιολογία των εικόνων σε ένα τρισδιάστατο επίπεδο, με μεγαλύτερο εννοιολογικό άνοιγμα. Εμβαθύνω μέσω εννοιών που αναδεικνύουν εκείνα τα πολιτιστικά στοιχεία, τα οποία αναπληρώνουν τις πιθανές ελλείψεις στην κοινωνική αλληλεπίδραση. Αυτό το αποκαλώ πολιτιστικές προθέσεις.

Σκοπεύω να συνεχίσω την καλλιτεχνική μελέτη των ιδιωμάτων, την βιολογία των εικόνων και τις πολιτιστικές προθέσεις, διότι αποτελούν πλευρές της δουλειάς μου σχετικά με τον κόσμο της τέχνης, τόσο ως αντικειμένου όσο και ως εργαλείου.

CV

  • Español
  • Griego

Clara Carvajal (Madrid 1970), desarrolla en sus proyectos un diálogo artístico con distintas formas de lenguaje y procesos de comunicación social, así como jugando con la reproducción múltiple de la misma imagen, en lo que la artista denomina Biología de la Imagen; el uso de una misma imagen en distintos soportes materiales (dibujo, fotografía, tallas en madera, estampaciones), a diferencia del cine que usa emplea distintas imágenes sobre un mismo soporte.

Utilizando estos conceptos, Clara Carvajal ha desarrollado los siguientes proyectos:


Amazonomaquia (2018): trata la épica de la mujer guerrera en las narraciones mitológicas de la cara oeste del Partenón de Atenas y su reinterpretación moderna, usando fotografía, dibujos, talla en madera y estampación en papel, así como video.

Dioses de la Frontera (2019): explora la imagen aspiracional de los libaneses del periodo que va entre la independencia y la guerra civil de Líbano, usando archivos fotográficos históricos de retratos de gente corriente, grabados en madera, sus estampaciones en papel junto a textos explicativos y analíticos de las obras.

Argucia (2020): consiste en un conjunto de cajas de madera abiertas por tres lados que muestran en sus caras imágenes representando conceptos culturales, cuya función social es equivalente a la de una prótesis que suple carencias en la interacción social. Cada caja abunda en un mismo concepto mediante distintas imágenes de interpretación equivalente desde dicha perspectiva.

La Colmena Desplazada (2021-22): es un retablo en gran formato en madera tallada y su estampación en papel, de imágenes relativas a los procesos de escapismo humano, que generan búsquedas aspiracionales de nuevos lugares; la cumbre del Everest, donde se acaba por concentrar una multitud en pos de un lugar difícilmente asequible (en la famosa foto del atasco en la cumbre en 2020), el nuevo fenómeno del turismo en cohetes espaciales  o los migrantes en proceso de búsqueda de amparo.

Clara Carvajal (Μαδρίτη 1970) αναπτύσσει στα έργα της έναν καλλιτεχνικό διάλογο με διαφορετικές ιδιωματικές μορφές και διαδικασίες κοινωνικής επικοινωνίας. Παίζει επίσης με την πολλαπλή αναπαραγωγή της ίδιας εικόνας, που η ίδια αποκαλεί Βιολογία της εικόνας. Πρόκειται για την χρήση μιας ίδιας εικόνας σε διαφορετικά υλικά (σχέδιο, φωτογραφία, ξυλογλυπτική, εκτυπώσεις), σε αντίθεση με τον κινηματογράφο, ο οποίος χρησιμοποιεί διαφορετικές εικόνες στο ίδιο υλικό.

Αμαζονομαχία (2018)

Πρόκειται για το έπος της γυναίκας πολεμίστριας  στις μυθολογικές αφηγήσεις στις μετόπες της δυτικής πλευράς του Παρθενώνα των Αθηνών και την σύγχρονη νέα ερμηνεία τους, χρησιμοποιώντας φωτογραφία, σχέδια, εκτυπώσεις σε ξύλο και βίντεο.

Θεοί των Συνόρων (2019)

εξερευνά την φιλόδοξη εικόνα των Λιβανέζων της περιόδου μεταξύ της ανεξαρτησίας και του εμφυλίου πολέμου στον Λίβανο, όπως προκύπτει από ιστορικά φωτογραφικά αρχεία με πορτρέτα κοινών ανθρώπων, χαραγμένων σε ξύλο, εκτυπωμένων σε χαρτί και συνοδεία επεξηγηματικών και αναλυτικών κειμένων.

Σοφιστεία (2020)

Είναι ένα σύνολο από ξύλινα κουτιά ανοιχτά από τρεις πλευρές, που δείχνουν στις προσόψεις τους εικόνες που εκπροσωπούν πολιτιστικές έννοιες, ο κοινωνικός σκοπός των οποίων αντιστοιχεί με τον σκοπό ενός προθετικού μέλους, που αναπληρώνει ελλείψεις στην κοινωνική αλληλεπίδραση. Κάθε κουτί ασχολείται με την ίδια έννοια μέσω διαφορετικών εικόνων αντίστοιχης  ερμηνείας από την οπτική που προαναφέραμε.

Eκτοπισμένη κυψέλη (2021-22)

είναι ένα τέμπλο μεγάλου μεγέθους σε σκαλισμένο ξύλο και εκτυπώσεις σε χαρτί εικόνων που έχουν σχέση με την απόδραση των ανθρώπων και προκαλούν την αναζήτηση νέων τόπων, όπως    η κορυφή του Έβερεστ, όπου σ’ ένα δύσβατο μέρος τελικά συγκεντρώνεται ένα πλήθος (στην διάσημη φωτογραφία του 2020 με την πολυκοσμία στην κορυφή), το νέο φαινόμενο του τουρισμού με διαστημόπλοια και οι μετανάστες που αναζητούν καταφύγιο.

Contenidos relacionados

  • Español

Ficha técnica

TÍTULO
Amazonomaquia

UBICACIÓN
Herakleidon Museum, Atenas

FECHAS
Del 2 de marzo al 29 de mayo de 2022

COORGANIZA
Herakleidon Museum

COLABORA
Embajada de España en Grecia

PATROCINA
Ayuntamiento de Madrid